Son senelerde bilinirliğini gitgide arttıran ve diyet içerisinden hayvansal türdeki besinlerin çıkarılması ile meydana getirilen vejetaryen beslenmeyle alakalı bilinmeyen birçok detay vardır. Peki, vejetaryen beslenme çeşitleri neler?
Vejetaryen Beslenme Çeşitleri Nelerdir?
Genel manada ifade etmemiz gerekirse; günlük olan beslenme rutininden hayvansal olan besinlerin bir bölümünün çıkarılmasına vejetaryen beslenme deniyor. Vejetaryen türdeki diyet, besin çeşitlerindeki sınırlama durumuna göre değişim gösterir. Bunları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
Vejetaryen Beslenme Türleri
Vejetaryen beslenme çeşitleri, temelde şunları kapsar:
- Vegan diyeti: Bu beslenme şeklinde asla ama asla hayvansal gıda tüketilemez. Diyet olan tahıllar serbesttir. Meyve ve sebzenin yanı sıra kurubaklagiller de tüketilmelidir. Dünya genelinde bu diyeti uygulayan kişi sayısı ise son derece az olmaktadır.
- Lakto vejetaryen diyeti: Bitkisel kökenli besinlerle beraber hayvansal kaynaklı olan besinlerden süt ve süt ürünlerini tüketmek serbesttir. Bu biçimde devam eden bir diyet türüdür.
- Ovo vejetaryen diyeti: Diyet içerisinde bitkisel olan besinlerle beraber yumurta da vardır. Bunun yanı sıra süt ve et tüketimi olmaz.
- Lakto-ovo vejetaryen diyeti: Yumurta ve süt serbesttir. Günümüzde en çok uygulanan vejetaryen beslenme biçimi de bu olmaktadır.
- Polo vejetaryen diyeti: Bu diyet türünde ise kırmızı et tüketimi yasaktır. Bitkisel olan besinlerin yanı sıra hayvansal olarak sadece hindi ve tavuk gibi kümes hayvanlarının tüketilmesi serbest olmaktadır.
- Pesko vejetaryen diyeti: Vejetaryen beslenme çeşitleri arasında bir diğeri de pesko olarak adlandırılıyor. Bu diyet çeşidinde kırmızı et tüketimi yasaktır. Bitkisel yönlü besinlerin yanı sıra hayvansal açıdan sadece balık türleri serbesttir. Midye tüketimi de serbest olur.
- Semi-vejetaryen diyeti: Bu diyet türünde de kırmızı et tüketimi yasak olmaktadır. Sınırlı sayıda balık ve tavuk tüketimi olur. Bu diyeti uygulayan kişiler süt, yumurta ve türevlerini diledikleri kadar tüketebilmektedir.
Vejetaryen diyet çeşidinin besleyici olan değeri, gıdalarda yer alan besin ögelerinin çeşitlilik durumu dahilinde değişim göstermektedir diyebiliriz.
Bazı sağlık problemlerinde iyileştirici bir tesiri bulunan vegan ve vejetaryen beslenmede, belirli olan gıdaların beslenme listesinden çıkarılmasından ötürü iyi planlanmadığı bir durumda bazı mikro ve makro besin ögelerinde eksiklikler ortaya çıkabilir.
Bahsi geçen bu beslenme türlerinde ise genel manada karbonhidrat, omega-6 yağ asitleri, magnezyum ve lif açısından zengin beslenilir.
Vejetaryen ya da vegan beslenme durumuna bağlı besin ögesi eksikliklerinin ilk kısmında ise B12 vitamini ve demir eksikliği yer almaktadır.
Bununla beraber omega-3 yağ asidi, protein, çinko ve kalsiyum alımı konusunda da yetersizlikler meydana gelebilmektedir.
Besin Ögesi Durumunda Oluşan Farklılıklar
Vejetaryen beslenme çeşitleri hakkında bilgi verdik. Diğer önemli noktalardan bahsedelim. Vejetaryen ve vegan olan insanların izlediği bu beslenme yolu, besin ögesi durumunda farklılıkların meydana gelmesine neden olur. Tüm bu farklılıkları ise şu şekilde daha net olarak detaylandırabiliriz:
Protein
Vejetaryen olan birçok insanın beslenme rutininde yer alan en önemli problem, diyetinin yeteri kadar ya da yeterli kalitede protein içermiyor olmasıdır.
Lakto-ovo, lakto, polo ve tabii ki pesko vejetaryenler et haricinde süt ürünleri ve yumurtayı kafi seviyede yedikleri zaman çok da protein eksikliği yaşamazlar.
Fakat hiçbir şekilde hayvansal gıda yemeyen veganlar problem yaşayabilir. Veganlar genelde et yerine soya fasulyesi yemelidir. Et eşdeğeri olan besinler balık, süt ürünleri, yumurta ve kümes hayvanlarıdır. Ama vegan diyetini savunan kişiler bu tür ürünleri asla ama asla tüketmiyor. Çünkü yasak.
Şeker ve Karbonhidrat
Bir birey, diyetisyen kontrolüne gittiği zaman planlanmamış vejetaryen ve vegan diyetlerin yeteri kadar besin değeri içermediğini öğrenecek demektir.
Öte yandan vejetaryen ve vegan kişilerde açlık hissinin giderilebilmesi için ve kan şekerini de arttırmak için basit şeker tüketimi eğilimi oluşur. Ustaca planlanan vegan ve vejetaryen bir diyet ile besin ve enerji ögelerinin yetersiz olması durumunun önüne geçmek mümkündür.
Posa (Lif)
Sindirilmesi imkansız olan, enerji asla vermeyen bir karbonat türü olan posa, bağırsak sağlığı açısından önemli olmaktadır.
Veganlarda ve vejetaryenlerde hayvansal olan gıdaların tüketilmesi konusunda kısıtlama yapıldığı için doygun olma hissi bakımından sebze ve tahılların tüketiminin arttırılması önemli bir durum olmaktadır.
Ayrıca, bahsi geçen gıdalar lif açısından zengindir. Vejetaryen ve vegan diyetleri içinde de önemli bir yeri olmaktadır.
B12 Vitaminleri
Vegan kişilerde, vejetaryen olan bireylere oranla daha çok B12 vitamini eksikliği görülmektedir. Uzun bir süre vegan diyeti uygulayan kişilerde B12 vitamin yetersizliğine bağlı olarak sağlık problemleri görülebilir.
Bu sebeple de en çok veganlar, B12 vitamini bakımından bir uzman tarafından kontrol edilmek zorundadır. B12 vitamini en çok da vejetaryen beslenen yaşlı bireyler, emziren anneler ve çocuklar açısından mühimdir.
D Vitamini
Güneş enerjisi haricinde sadece hayvansal gıdalarda yer alan D vitamini, bu gibi beslenme çeşitlerinde güneş ışığına yeteri kadar maruz kalınmadığı takdirde eksikliğini gösterir.
Deri rengi koyu halde olan çocuk, bebek, yaşlı olan ve vejetaryen olan kişiler yeteri kadar D vitamini almaya dikkat etmek zorundadır diyebiliriz. Kan, kas ve kemik gibi vücut yapılarının sağlığı bakımından önem arz eden D vitamini, her daim vücuda alınması gereken bir vitamin türüdür.